Газета «Наш Мир»

Қытай шамдары Египеттің дәстүрлі фанустарын ысырып шығарды

Қытай өндірушілері базарда дәстүрлі египет фанусын жасауда көзге түсерліктей жанданды: он ғасыр бойы Каир тұрғындары қасиетті Рамазан айының басталған құрметіне, түрлі-түсті таң қаларлық қалыптағы шамдар жағатын.

Түріне қарай дәстүрлі фанус бекіністің мұнарасын еске түсіретін. Египеттің шеберлері жұқа металл темірдің жалпақ тілігінен (пластика) немесе түрлі-түсті шынылардан жасайды. Шамның негізі мен жоғарғы бөлігін күрделі кестелермен, Құраннан сөзбе-сөз алынған үзінділермен, шыныға алтын түсті бояумен көркем қолтаңба жазуын түсіріп әшекейлендіреді. Кішкентай терезелерден фанусқа шырақ қойылады.

Осындай жарқыраған кереметтің жасалуына, ислам сәулет өнерінің желісі әсерін тигізеді, шеберлердің көп уақыты кетеді, сонымен бірге жергілікті өлшем бойынша ол арзанға түспейді. Египет газеті «Ле Прогрестің» жазуынша, қытайлар басқа жолмен кеткен. «Олар Египеттің бабына (мәніне) және қаражат мүмкіндіктеріне мұқият зерттеу жасап, тұтынушыға ұнайтындай етіп жасады», - деп жазады газет.

Осының нәтижесінде Рамазан айының қарсаңында Қытайдан неше түрлі пластик шамдар жануарлар, мультфильмдердің кейіпкерлері түрінде пайда болды. Тағы да үш дөңгелекті шағын автомобильдер – «тұқ-тұқтар», Египет қалаларынан жолаушыларды ұлттық кварталдарға тасыды. Бұл шамдардың бағасы бірнеше доллардан аспайды, кәдімгі батарейкамен жұмыс істейді, арапша өлең айта алады, өз бетінше қозғалады немесе кемпірқосақтың барлық түсіне өзгеріп жарқырайды. Балалар Рамазанды түрлі-түсті шамдарсыз елестете алмайды, олар қытайдың фанусынан үлкен шаттыққа бөленеді. Нәтижесінде сексен миллион халқы бар Египетте ыстық самса сатып алғандай, өндірушіге жақсы кіріс әкелді.

Олар қаншалықты дәстүрлі шамдарға сайма-сай келеді, оның тарихы ғасырлар тереңдігіне кетеді? Есептеуімізше, жетінші ғасырдың соңында халифтер қалалықтарды Рамазан айы кезінде қараңғы түскен соң, көшелерге, әсіресе, мешітке жақын жерлерге шамдар ілуге шақырған. Олар Каирдің қараңғы көшелерін жарық етіп, бір мезгілде рухани жарық болуды шартты белгілермен білдірді.

«Бұл әдемі дәстүрдің бұрмаланғанынан қалай құтылуға болады?»– деп, Каир университетінің профессор социологы Ахмед Әбдел Хамит сұрақ қояды. Оның сөзі бойынша, шетелдік өндірушінің өнімінің Египет мәдениеті мен мұрасына ешқандай ортақтағы жоқ екенін айтады. Осыдан профессор өндірушілерді уақытша табыс табу үшін жүгірмеуге, керісінше, әлі күнге дейін Александрия мен басқа Египет қалаларында, Каирдің ұлттық кварталдарында бар дәстүрлі египет өндірісінің фанустарын өрістетуге шақырады.