Әке мен бала арасындағы мәселе Алла адамзатты жаратқан күннен бастап бар. Содан бері қарай бүтіндей барлық адамзат, әр отбасы жекелей шиеленіскен мәселені шешуге тырысады.
Әр үлкен буын олардың кезінде бәрі басқаша болғанын, ереженің, адамгершіліктің және өнегеліктің ережесі болған деп қайғырып ашуланады, ал қазіргі заманғы жастар құрдымға кетіп бара жатыр және Ақыр Заманды жақындатып жатыр. Осылай мыңдаған жылдардан бері айтып келеді! Бірақ, дүние бұрынғысынша орнында тұр, Ал ата-аналарымыз бұрынғысынша ашуланып күрсінеді, ал балалар бұрынғысынша беттен алып, бәрібір өз дегенін жасайды. Міне, бұрынғы балалардың өзі әке болды, ол өз ата-анасынан естігенін айнытпай қайталайды. Әркім әке мен бала арасындағы проблеманы өзі үшін өзі шешеді. Кейбіреулер өз баласы үшін, барлық жағынан жолдас болуға, сол музыканы тыңдауға, сол сияқты киім киіп өз баласының кездесуге барған кездегісін түгін қалдырмай білуге тырысады. Кейбіреулер керісінше жасайды, өзінің беделі мен жасын арқау етіп басып тастағысы келеді, біреумен дос болуға, кіммен қайда баруға, қандай институтқа түсуге еріксіз көндіреді. Ал кейбіреулер бәрін өз бетімен жібереді, өз баласының өміріне килігуге әрекет жасамайды. Құран ең жақсы рухани бастама болып, адамдар арасындағы отбасы ішіндегі қарым-қатынастардың шегі мен шеңберін көрсетіп берді. Алла ата-анаға қарым-қатынас жасаудың келесі приоритетін анықтап берді. Сенің Раббың тек ғана Оған қызмет жасауға және ата-анаңа жақсылық жасауға бұйрық етті. Ата-анаңның біреуі немесе екеуі де қартайғанда, оларға: «Түфәй!» - деп айтушы болма, оларға айқайлама және оларға құрметпен қара. Олардың алдында өзіңнің мейірімділігіңмен қанат жайып иіл және айт: «Раббым! Оларды кешіре гөр, олар мені жастайымнан өсірді ғой!» (Құран, 17:23-24) Біз адамға өз ата-анасына жақсылық жасуға өсиет еттік. Анасы оны қиындықпен көтереді және қиындықпен дүниеге әкеледі. Көтеріп жүру мезгілі (баланы) және ажыратуды (емшекпен тамақтандырудан) 30 айға созылады, ал ол күшейген кезде әрі 40 жасқа жетіп ол айтуға (тиісті): «Раббым, Сенің мейірімділігің ата-анам мен маған жасаған үшін мені ризашылық білдіруге көндір. Саған жағатын жақсылық жасауға маған сезім туғыз, менің ұрпақтарымда мен үшін береке ете гөр. Мен Саған өкінішпен барамын, мен – бой ұсынушылардың бірімін». (Құран, 46:15) Кімге материалдық көмек көрсету керек болса, бірінші болып ата-анаң тұру керек: Олар сенен не шығын жасау керектігін сұрайды. Айт: «Сендердің таратқан барлық жақсы нәрселерің ата-анаңа, жақын туыстарыңа, жетімдерге, кедейлерге, жолаушыларға тию керек. Сендердің жасаған жақсылықтарыңды, ол туралы Алла біледі». (Құран, 2:215) Иман келтіруші адам үшін ата-анасын тыңдамаудың жалғыз себебі бар, ол көп құдайшылыққа бас иіп қызмет жасауынан. Бұл құбылыс, Раббыңның алдындағы кешірілмейтін күнә болып, Аллаға иман келтіргендерге Жасаушының орнына ата-анасын жоғары бағалауға рұқсат етпейді. Өз кезегінде, ата-аналардың көпқұдайшылығы оларға қамқорлық көрсетуден бас тартуға себепші болуы мүмкін емес. Біз адамдарға оның ата-анасына жақсылық жасауға өсиет еттік. Егер олар сен өзің білмегеннен Маған серікті қосуға ынталанып қоймаса, онда оларға бой ұсынба. Сендер Маған қайта ораласыңдар. Мен сендерге не істегендеріңді көрсетемін! (29:8) Біз адамдарға өзінің ата-анасына жақсылық жасауға өсиет еттік. Анасы оны әлсіреуді бастан кешіп жүріп көтерді, оны кеудесінен екі жасында айырды. Маған және өз ата-анаңа алғыс айт, Маған (сендердің) қайтып оралуға тура келеді. Егер олар сені Маған серік қосуға мәжбүр етсе, ол туралы сенің ешқандай білімің болмай, оларға бой ұсынба. Бұл өмірде оларды жақсылықпен шығарып сал, Маған тәубе еткендердің жолымен жүр. Содан кейін сендер Маған келесіңдер, Мен сендердің жасағандарыңды айтып беремін. (31:14-15) Құранда Сүлеймен пайғамбардың өзінің ата-анасына жасаған қарым-қатынасы көрсетілген, біз пайғамбарлардың жолымен жүріп, күн сайынғы намазда осы аятты қайталаймыз: Сүлеймен айтты: «Иә Раббым! Маған менің ата-анама және маған түсірген барлық игілікпен мейірімділікке риза болуға Саған шүкіршілік жасайтын сезім туғыз. Өзіңнің мейірімділігіңмен мені Өзіңнің тақуа қызметшілеріңнің санына кіргізе гөр» (Құран, 27:19) Ата-анасы баласын иман келтіруге үндеген жағдайда, балалар ұқыпты, ақылды және әдепті болу керек, аятта баяндалған мысалға ұқсаудың керегі жоқ: Ата-анасына былай деп айтатындар да бар: «Түфәй сендерге! Сендер маған, сен қайта тірілесінсың деп айтасыңдар ма? – маған дейін де ұрпақтар өтіп кетті емес пе!» Олар көмек сұрап Аллаға келеді: «Саған қайғы келсін! Иман келтір, Алланың уәдесі – ақиқат!» Ол айтды: «Бұл бұрынғылардың ертегісі сияқты бірнәрсе!» (46:17) Өз кезегінде Алла Израильдіктерді пайғамбарлар арқылы жетектеп, тек бір Аллаға қызмет етуге бұйрықпен қоса, дәл ата-анаңа қатысты жақсылық істерді жасау жарияланған болатын. Міне, Біз Израильдің балаларымен Аллаға ғана қызмет жасау туралы, ата-анаңа, жақындарыңа, жетімдерге, кедейлерге, жақсылық жасауға, адамдарға жақсы сөздер айтуға, намазға тұруға және тазартатын шығын беруге келісім жасадық. Содан кейін сендердің біраздарың болмаса, теріс бұрылып және жалтарып кеттіңдер. (2:83) Бұл өсиет Израильдің халқы үшін жалғыз ереже болып қалмайды. Осындай рухпен Алла Мұхаммад Пайғамбарға да насихаттауды жүктеген жоқ. (Мұхаммад ) айт: «Келіңдер, мен сендерге Сендердің Раббыларыңның неге тыйым салғанын оқып беремін». Оған ешкімді серік етіп қоспаңдар, ата-аналарыңа жақсылық жасаңдар. Қайыршылықтан сақтанып, өз балаларыңды өлтірмеңдер, Біз сендерді солармен бірге тамақтандыруды қамтамасыз етеміз. Жаман әдетке жақындамаңдар – анық емеске, жасырынға. Алла тыйым салған, егер сендердің құқықтарың болмаса, жанды өлтірмеңдер. Мұны сендерге Алла парыз етті, - мүмкін сендер ақылға келерсіңдер. (Құран, 6:151) Құранның көптеген аяттары, Алланың елшілерінің өздерінің ата-аналарына мінсіз қарайтынын баян етеді. Міне, мысалға, Авраамның Жаратқан Иеге үндеуі: «Раббым менің! Мені, менің ата-анамды, иман келтірушілерді есеп беретін күн келгенде кешіре гөр!» (14:41) Аллаға келесі үндеу Нұқ пайғамбардан келді: «Раббым, мені, менің ата-анамды, менің үйіме кірген иман келтірушіні, иман келтіруші ер адам мен иман келтіруші әйел адамды кешіре гөр. Зорлық көрсетушілерге өлімнен басқа ешнәрсе қоспа!» (71:28) Міне, Йахья Пайғамбардың баяндағаны, оның өз ата-анасына жасаған жақсы қарым-қатынастары маңызды орын алды: «Иә, Йахья, Кітаптан мықтап ұста!» Ол бала болған кезде, Біз оған даналық сыйладық, мейірімділік пен тазалық та Бізден. Ол қырағы болды және өзінің ата-анасына жақсылық әкелді, ол қыңыр, рахымсыз болған жоқ. (19:12-14) Алланың Кітаптағы айтқанын орындамай, өз ата-аналарына лайықсыз мінез көрсеткендері үшін, Дүниенің Раббысына иман келтірушілердің ақталуы мүмкін емес.
|